ZAHAMOWANIE PROCESU

Następstwem zahamowania procesu reprodukcji jest niszczenie kapitału. Ma ono dwojaką postać. Z jednej strony maszyny i surowce, których się nie używa, przestają być kapitałem. Podobnie dzieje się z zabudowaniami, z których nie robi się użytku, bądź też z tymi, które pozostają w stanie nie wykończonym, czy z towarami, które leżą na składzie. Wreszcie i pieniądz, którego nie można wymienić na towar, przestaje być kapitałem. Z drugiej strony niszczenie kapitału przez kryzysy oznacza deprecjację jego wartości, co nie pozwala ponawiać procesu reprodukcji w takiej samej skali. Wyraża się to bądź w rujnującym spadku cen towarów, bądź też w ich gwałtownym wzroście. W pierwszym przypadku deprecjonuje się kapitał ulokowany w towarach, w drugim — kapitał ulokowany w pieniądzu. Poszukując genezy kryzysów, Marks wychodził zatem z założenia, że w gospodarce towarowej kupno i sprzedaż wyobrażają jedność dwóch procesów lub raczej jeden proces przebiegający przez dwie przeciwstawne fazy.

Leave a Comment